ZİGANA DAĞI'NDA İSKİTLER

Ziga, antik Ihlara Vadisi'nde Aksaray'ın Yaprakhisar köyünde bulunan bir kaplıcanın adıdır. Melendiz Çayı diğer adı ile Uluırmak Ihlara Vadisi içinden geçerek Tuz Gölüne ulaşır. Melendiz Çayının antik adı Potumus Kapadukus olarak bilinir.

Kapadukus, Geç Hitit dönemi sonunda bölgeyi ele geçiren Persler tarafından 'Güzel Atlar Ülkesi' anlamında günümüzde de 'Kapadokya' olarak bilinen 'cappadocia' dan gelir.

Ziga adı Anadolu' nun yerli halklarından 'Luvi' kaynaklı bir kelime olarak Ihlara Vadisi'nde olduğu gibi Karadeniz'de Gümüşhane-Trabzon illeri arasında bulunan dağın Zigana Dağı olarak adlandırılmasına da neden olmuştur.

Anadolu'nun yerli halklarından Luvilerin dili olan Luvice'de 'an' eki canlılar için kullanılan çivi yazısı ve hiyeroglif yazılarında bir isme tekillik adı verirken 'as' ve 'ada' eki ise çoğul adı verir. Böylece Zig-an olarak yazılan kelime bu dağ için daha sonra Zigana adına çevrilmiş ve 'zig' toplumunun oturduğu yer anlamına gelir.

Peki 'zig' denilen toplum kimlerdi...?

Günümüzde Sochi kentinden geçen Sochi Irmağı antik çağlarda Akhaios Irmağı olarak adlandırılmıştı. Bu isim bölgeye antik Greklerin gelmesinden sonra kendilerine göre bir adlandırma yapmalarına ve böyle tanınmalarını sağlayarak sanki bu bölgelerin ilk yerleşimcilerinin Grekler olduğuna yönelik izlenim verilmesine tipik bir örnek olarak verilebilir. Bu ırmak Zilkhoi halkı ile Sanigai halkı arasındaki sınırı belirlerdi.

Antik coğrafyacı Strabon,  Zilkhoi halkını Zygoi olarak bildirmiş ve bu halk halen keşfedilmeyi bekleyen Zygopolis kentinde otururdu. Bundan dolayı Zygopolis şehrinin Zigana Dağı yakınlarında bir yer olması gerekir. Strabon, Zygopolis kentini Trapezosia kentinin yakınlarında olduğunu bildirmişti.

Zygopolis kenti nerededir? Grekler, Kuzey Batı Karadeniz Bölgesinde oturan bu kentte oturan Kafkas halklarını Zygii olarak adlandırmıştır. Bu kelime Grek yazıtlarında aynı zamanda Zyx olarak geçer ve İtalyanlar bu toplulukları Sychia, Gürcüler ise Jiqeti olarak adlandırmışlardı. Bu bölgenin doğusunda Türk kökenli Avarlar, kuzeyinde ise yine Türk kökenli Sarmatlar oturmaktaydı. Bu toplulukların bir diğer ataları da Grekçe adlandırma ile yine denizcilikteki ustalıkları ve hünerleri dolayısıyla 'sert kürek' anlamına gelen Çerkes' ler oturmaktaydı.

Özetlersek Zyx olarak tanımlanan topluluk olan 'Sychia' 'lar,  Macar tarihci Andras Rona Tas'a göre iskeletini Uygur Türklerine bağlı olan Avarlar ve Sychia'lar sonrasında Yazığlar, Roksolanlar, Krali Sarmatlar, Ugorlar, Siraklar ve Alan toplulukları ile çevrilmişti.

Buradan çıkan sonuç Zyx ve Sychia ların aynı topluluk olduklarına yönelik değerlendirmedir. Öyleyse Sychia olarak bilinen İskitlerin Anadolu'ya geldiklerinde burada karşılaştıkları Anadolu'nun yerli halkı olan Luvice'den esinlenmiş toplulukların söyleyiş biçimlerine uygun şekilde Zigana adını kullanmış oldukları sonucuna ulaşabiliriz.   

HEDİYE TAŞIYAN İSKİTLİ ASKERLER (PERSEPOLİS / İRAN)

Günümüzde Gümüşhane ilinde Kurum Vadisi olarak bilinen yerde bir Skolot Dağı vardır. Skolot İskit adının değişik söyleniş biçimi olarak günümüzdeki adlandırma olarak Kolat Dağı olarak bilinen günümüzdeki adlandırmaya kadar ulaşmıştır.

Skolot Dağı Zigana Dağı' nın hemen devamı niteliğindedir. Eskiler, Gümüşhane'den Trabzon'a giden yollardan bir tanesinin 2650 metre rakımlı Kulat Boğazı  üzerinden Karadeniz Sahiline (Trabzon)  ulaşmak, diğeri ise Torul- Zigana Dağı üzerinden ulaşmak olarak söylerlerdi.

Kulat Boğazı'nın  sanıldığı gibi bölgede olduğu düşünülen 'Kul atı' adlandırmasından değil antik çağlarda bilinen ve hala yerinde duran Skydises Dağı (Skolot ya da İskit Dağı) üzerinde olduğu için bu adı aldığı ve bölgedeki Zigana'ya da adını veren m.ö. 8. yüzyılda bölgeye gelen 'İskit' lerin yurdu olmasından dolayı almış olduğu anlaşılıyor.  

ARKEOTEKNO

[1] Strabon, Geographika, m.ö. 64-m.s. 23       

[2]https://www.yumpu.com/nl/document/read/10698978/h-craig-melchert-pie-velars-in-luvian-isites