SAKİN (COOL) OLMAK İÇİN 'GABA’ NIZI NASIL ALIRSINIZ?

Sakin olmak anlamında dünyada uygulanan kategoriler içinde şehirlerin de sakinlik (cittaslow) derecesi gelişmiş ülkeler tarafından uygulanan bir değerlendirme olarak bilinir. 

Bir şehirde ne kadar sakin insanın yaşadığı sorusunun cevabı şehrin toplam sakinliği ile ilgili bir husustur. 

Buna göre insanlar başta olmak üzere eğitim düzeyi, şehrin kurulduğu alanda aldığı güneş miktarı, cinayet, hırsızlık ve asayiş gibi olaylarla birlikte güvenlik, şehrin programlanabilir kültüre dayalı etkinlikleri, kongre merkezleri, üniversiteleri, havaalanı bağlantıları, müzeleri gibi unsurları, kişi başına düşen gelir ve işsizlik oranlarına dayalı refah ve online (çevrim içi) olarak şehrin sunduğu imkânlar olmak üzere kategorize edilir.

Kişilerin eğitim düzeyi aynı zamanda şehri oluşturan bireylerin nasıl beslendiklerine de bağlı bir durumdur ve bu durum direkt olarak kişilerin sosyal yaşamlarını ilgilendirdiği gibi sağlıklı beslenmede de baş rol oynar. 

Dolayısıyla şehri oluşturan bireylerin nasıl beslendiklerine ilişkin olarak sosyal yaşamı nasıl anlamlandırdıkları ve bunlara nasıl reaksiyon gösterdikleri önemlidir.

Bu da beyinsel faaliyetlerinde rol oynayan beslenmeleri ile ilgili olaylar olarak kişilerin gelir düzeylerine bağlı olarak değişiklik gösteriyor olsa da şehrin bir diğer gelişmişlik örneği olan refah seviyesinin adil paylaşımı ile bu sorunun üstesinden gelinebileceği anlaşılmaktadır.

Burada en önemli hususlardan bir tanesi de anlamlandırma ve buna bağlı olarak karar alma süreçlerinde beyinsel aktivitelerde yer alan insanların beyinlerinde beslenmeye bağlı olarak ortaya çıkabilecek beyinde GABA nörotranmitterlerinin beslenmedeki dengesizliği olarak ortaya çıkar.

O halde anlamlandıramama ve karar verememe durumunun nedenlerinden bir tanesinin de kişilerin beyinlerindeki GABA dengesizliğinden kaynaklanmış olabileceği söylenebilir.

Demek ki gerçekler ya da söylenenlerin karşısında insanın bir şeyi anlamlandırması sonucunda bir karar vermesini gerektirecek beyinsel faaliyetler beyindeki basal ganglion ile daha çok beyin resimlerinden aşina olduğumuz beynin en üst katmanı olan kıvrımlardan oluşmuş serebral korteks denilen bölüm arasındaki beyaz maddeden oluşmuş liflerin ne kadar çok ve kaliteli GABA (Gamma Aminobütirik Asit) denilen nörotransmitterlerden oluştuğuna ve bu liflerin uzanarak serebral korteks ile basal ganglion arasındaki bağlantıyı tam olarak sağlaması (uzun olmaları) ile mümkün hale gelir.

O halde yaşanan olaylar her ne ise anlamak ve buna göre karar vermek için bir insanın beynindeki GABA nörotransmitterlerinin ne kadar kaliteli olduğu ile serebral korteks ile bazal ganglion arasındaki liflerin birbirlerine bağlantı sayısı önem kazanır.

İNSAN BEYNİNDE BASALGANGLİA VE SEREBRAL KORTEKS HABERLEŞMESİ

 

Buna göre insan beyninde serebral korteks ile bazal ganglion arasındaki yolları güçlü olan insanların olayları daha iyi anlamlandırmaları ve buna göre karar vermeleri beklenebilir bir sonuç olarak görülebilir.

Diyebiliriz ki anlamlandırma ve karar vermek için elzem bir madde olan GABA bir antioksidan olarak beyinde ne kadar beyaz madde varsa o kadar kaliteli olur ki Gamma Amino Bitürük Asid olarak bilinen bu madde ile beyinde bulunan basal ganglion bölümünde olduğu gibi hipokampüs, thalamus, hipotalamus, beyin sapı bölümlerinde de bulunur.

Yapılan araştırmalara göre GABA nın beyinde eksikliğinde anksiyete, depresyon, kaygı bozukluğu ve şeker yeme gerksinimi ortaya çıkar. O halde bütün bunların nedeninin GABA dengesizliği olduğuna kanaat getirebiliriz.

GABA eksikliğinin ya da dengesizliğinin insanda kronik stres, kaygı bozukluğu, uyku kalitesi ile konsantrasyon (odaklanamama) güçlüğü ve hafıza problemleri ve baş ağrıları ile kas ağrılarının ortaya çıkışı GABA nın insan vücudunda ne kadar etkili olduğunu gösterir.

Öyleyse GABA nın hangi besinlerde olduğuna dair kısa bir değerlendirmede bulunulacak olunursa fermente pancar, pancar kvass, (Bir zamanlarda komünist ülkelerin ‘kola’ sı olarak bilinen Kvass içeceği çavdar ekmeğiyle yapılsa da, buğday ya da arpa ekmeklerinin mayalanmasıyla da üretilir.) fermente zencefil, ıspanak, pazı, avokado ve çiğ kuruyemişlerde (badem, fındık, kabak çekirdeği vb.) bulunur.

GABA’ nın içeriğinde glutamine, glutamik asit, taurine, inositol (B8 vitamini olarak da bilinir) ve magnesyum bulunur.

Aşağıdaki tabloda bu aminoasidin hangi besinlerde olduğu ve insan vücudundaki yararları gösterilmektedir. Kaynakları da verilen bu tabloda herhangi bir sağlık önerisi yapılmamakta ancak dengeli beslenme için hangi gıdaların yenilmesi gerektiğine işaret edilmektedir.

GABA nın merkezi sinir sistemindeki en yaygın inhibitör olduğu ve beyindeki nöronlarda bir nörondan diğer nörona kimyasal mesaj alma, gönderme ve oluşturma yeteneğini artırdığı göz önüne alınırsa ne kadar önemli olduğu ortaya çıkar. Kaygı, korku ve stresi önlemede en büyük faktör olan GABA nın vücuttaki dengesizliği nörolojik ve zihinsel önemi kadar diyabet ve uykusuzluk gibi sorunlarda da önemli bir yer tutar.

Not: Bütün bunlar insanın beslenmesi ile ilgili GABA dengesizliği olarak açıklanmıştır. Sosyal davranışlarla kişiler arası ilişkilerde ise sakin olmanın birçok olumsuzluktan kaçınmanın kuralları başka bir yazının konusudur.    

ARKEOTEKNO 

[1] https://www.youplus.com.tr/mineraller/magnezyum-iceren-besinler-listesi

[2]https://www.milliyet.com.tr/pembenar/uzm-fizyoterapist-mehmet-unal/gama-aminobutirik-asit-gaba-2910774#:~:text=GABA%20%C3%BCretimi%20beyindeki%20enflamatuar%20aktivite,asitleri%20kortizol%20%C3%BCretimini%20do%C4%9Frudan%20engeller.

[3]  https://en.wikipedia.org/wiki/Inositol

[4] https://www.medicalnewstoday.com/articles/326714#taurine-roles-in-the-body

[5] Smoothie, meyve ve sebzelerle yapılan; destekleyicilerle zenginleştirilen; yağlı tohum, yulaf ezmesi, keten tohumu yağı gibi bir çok besin grubu üyesi besinlerle yapılan soğuk bir içecektir.

NOT: Bu yazıda bir tedavi yöntemi önerilmemektedir.