S. Vedat Karaarslan
Arkeolojide tahribatsız muayene (NDT, Nondestructive Testing) buluntu ya da arkeolojik eserlere zarar vermeden test ya da analiz edilmesi için çok önemlidir. Bu testler ses, radyasyon , ışık (optik) ve elektromagnetizma uygulamaları ile yapılır. .
Ses sinyalleri kullanılarak yer altındaki nesnelerin tespit edilmesi:
Her canlı ya da cansız varlığın ses karşı bir duyarlılığı vardır. İnsanın beynine direkt olarak sinirler ile bağlı olan 3 organı olan Kulak, Göz ve Yanak Kaslarının içinde en hızlı tepki veren organı kulaktır. İç kulağımızdaki duyu reseptörleri (algılayıcılar) görme reseptörlerinden sayıca daha az olmasına rağmen daha hassas olmalarından dolayı aniden ortaya çıkan bir gürültünün geldiği yöne bakmadan önce kulağımızdaki algılayıcılar aktif hale gelerek gözümüzün görme fonksiyonundan önce kulağımız ile duyarız.
Aşağıda canlıların işitme frekansları sınırları verilmektedir. İnsan, bu tabloda (20 Hz ,Hertz) sesleri işitebilirken , yarasalar ve yunuslar (200 kHz) lık sinyalleri duyabilirler.
Taş, tuğla, ağaç, hava… vs gibi cansız varlıklarda ses farklı dalga boyunda iletilir. Örneğin bir çelikten yapılmış bir cisim içinde ses 5900 metre/saniye değerinde iletilirken frekans değeri 2-10 MHz arasındadır.
Herhangi bir materyal içindeki sesin iletişimi ona uygulanacak test koşullarını belirler. Buna göre eğer bir arkeolojik eserde tahribatsız bir muayene olarak ses uygulaması yapılacak ise o buluntu içinde sesin ne kadar hız ile yayılacağı önceden belirlenir ve bu değerin (frekans= 1/dalga boyu) değeri alınarak uygulanacak frekans değeri tespit edilir.
Şimdi aşağıdaki düzeneği inceleyelim. Bu tip düzeneklere SONAR (Sound Navigation and Ranging) cihazları da denilir. Bir arazide aşağıdaki şekilde bir alıcı ve verici ile teçhiz edilmiş (transducer) toprak yüzeyine oturtulur ve içinden önceden içinden sesin iletişim hızı bilinen ortamdan ses gönderilir ve alınır. Bu durumda ses her halükarda bir nesneye çarparsa (ki bu örneğimizde kaya olarak görülmektedir) geriye yansır ve sesin bu kayadan yansıma süresi olan (t1) değeri bulunur, bu durumda kayanın uzaklığı olan (X1) değeri yandaki formüllerden hesaplanır ve kayanın ne kadar uzakta olduğu bulunmuş olur.
Aynı şekilde ana taban için de bu düzenek kullanılarak (X2) değeri hesaplanır. Bu konumlandırma tahribatsız muayene yöntemi, arkeolojide yer altındaki nesnelerin tespit edilebilmesine yönelik olarak kullanılır.
ARKEOTEKNO
Sayfa Yorumları (0)
Yorum Bırakın