BEYİN VE BELLLEK

S. Vedat KARAARSLAN Arkeolog- Elektronik Mühendisi (MSc.) 

Basit bir soru olarak beynin 100 milyar nöronun ne kadarlık miktarının bellek kapasitesine ulaşılması gerektiği beynin simülasyonu için gereklidir. Bu değer beynin depolama ya da bellek kapasitesi olarak bilgisayar terminolojisi olarak yaklaşık 1 milyon gigabyte değerine karşılık gelir.

Bu değer bize öğrenmede 1 milyon gigabyte lık bir hafıza ya da bellek değeri üzerinden işlem yaptığımızı gösterir. 

Öğrenmede yer alan bellek türleri Gagne Miller kuramı olarak belirlenen öğrenmenin temel kuralı içinde oldukça kapsamlı bir algoritma süreci içinde devam eder.

Bellek tiplerinin bu kurama göre bilinen Duyusal, Kısa Süreli, Uzun Süreli, Epizodik (Anısal), Anlamsal (Semantik) ve İşlemsel  türleri olarak bilinen kişinin kendine özgü öğrenmeyi beyinsel fonksiyonel olarak en üst seviyeye çıkarması ile ilgili bir konudur.  

DUYUSAL BELLEK : Kayıt süresi sonsuz ancak saklanma süresi 0.4-5 saniye içinde kalabilen dikkat ve algıya dayalı bilginin bir sonraki aşamadaki kısa süreli belleğe bu süre içinde gönderilememesi sonucunda alınan bilginin unutulduğu bilinir.

Bu durum bize 0.4-5 saniye içinde duyusal bellekteki bilginin kısa süreli belleğe aktarılması gerekliliğini söyler.

KISA SÜRELİ BELLEK : Tekrar, tekrar ve yine tekrar ile aktive olan kısa süreli bellekte kodlanan bilgiler uzun süreli belleğe aktarılacak bilgi olarak bu bölümde unutulmaya mahkûm olabileceğini bilmemiz gerekir.

Öğrenilen bilginin kodlanması ve belleğe kaydedilmesi bu bellekte gerçekleşir.

UZUN SÜRELİ BELLEK : Kısa süreli belleğin sınırlı kapasitesine karşılık bu belleğin sınırsız depolama kapasitesi kodlanmış bilgilerin tekrar kullanımını gerekli kılar.  

İnsan beyninde kodlanmamış bilginin unutulması ya da bilginin kaybolması uzun süreli bellek üzerinde gerçekleşir.

                               BEYNİN UNUTMA EĞRİSİ  (EBBINGHAUS)

EPİZODİK BELLEK : Epizodik ya da anısal bellek ya da ‘ilişkilendirme’ ile ilgili belleğimiz ruh halimize göre hatırlama yöntemi olarak örneğin depresif halde öğrendiğimiz bir konunun yine depresif halde hatırlanmasına bir örnek olarak bize her şeyi sakin olarak öğrenmemiz gerektiğini telkin eder. Uzay-zaman, aksiyon ve aktörler arasındaki ilişki bu bellek türü ile hatırlanır. Nihayetinde sınavlarda öğrencilerin hatırlayarak çözeceği soruların sınavda yine sınav süresince depresif olmaları ile hatırlayabileceği sonucuna ulaşılması bu belleğin iyi yönetilmesi gerektiğini ortaya koyar.  

Epizodik bellek, bize her şeyi sakin ortamlarda öğrenmemiz gerektiğini söyler.

SEMANTİK BELLEK : Kavramların tanınmasını sağlayan ve onları anlamlandırmaya yarayan bellek türü semantik bellek olarak bilinir.Genel kültür, kavramları ve kurallar bu belleğin kapsamında hatırlanır. Epizodik bellek ile farkı örneğin askerlik anılarını hatırlamak epizodik ancak askere gitmeyen bir kişinin askerlik kavramını tanımlaması ise anlamsal belleğin bir işlevidir.

Semantik ya da anlamsal bellek bildiğimiz bir şey hakkında konuşmamız gerektiğinde işlevsel olur.   

İŞLEMSEL BELLEK : İşlemsel bellek bir işi nasıl yaptığımız ile ilişkilidir. Bazal ganglion ve beyincik (serebellum) tarafından hatırlanan belleğin diğer addı da ‘motor bellek’ olarak bilinir. Örneğin bir otomobil sürme sırasındaki kullanılan bellek türü ya da yavaş yavaş öğrenilen motor hareketlerinin temeli olarak bilinir.

İşlemsel belleğin kaybedilmesi Parkinson ve Huntington hastalıklarına yol açar.

ARKEOTEKNO