KATCHAZNOUNI RAPORUNUN ANALİZİ-2
İtiraflar olarak bilinen raporun ikinci kısmına devam ediyoruz. [1]
Ermenistan devletinin ilk başbakanı Katchaznouni şöyle devam ediyor;
"Dış dünya ile diplomatik faaliyetimiz neydi ve sonuçları nelerdi? Ermenistan Cumhuriyeti, 1919 baharında Paris Delegasyonu, Türk Ermenileri Delegasyonu ile birlikte Barış Konferansı'na Ermeni taleplerine Doğu Anadolu/Kilikya ve İskenderun’u isteyecek kadar ileriye gidecek talepler sunmuşlardı. Bu talepler hiçbir dönemde nüfus çoğunluğuna sahip olmayan bir bölgede ‘denizden denize bir Ermenistan’ fikrine dayanıyordu.
Ankara Hükümeti'nin hiçbir zaman kabul etmediği Sevr Antlaşması 10 Ağustos 1920 de imzalanmıştı. Anadolu küçük devletçiklere bölünmek isteniyordu Adalar, Trakya, Fransız ve İngiliz, İtalyan nüfuz bölgeleri kuruluyor, Yunan Ordusunu Anadolu'ya çıkmaya teşvik eden İngiltere Başbakanı Yunan hayranı Lloyd George ‘Türklerin dövüldüğünü ve Mekke’ye doğru halkı ile birlikte tehcire tabi tutulduğunu’ düşünüyordu.
Ancak Sevr Antlaşması, imzaya hazır olmadan geçerliliğini yitirmişti. Avrupa’da turistik amaçlı eğlence turları düzenlenerek yapılmakta olan ünlü Müttefik Konferanslarında hâkim görüş bir askeri harekât ile Doğu Anadolu’daki bu durumun Ermeniler lehine düzenlenebileceğine dair bir fikir hiçbir zaman olmadı.
ABD Başkanı Wilson’un sınır askerliği yapma fikrinin gerçeklikle ilgisi olmadığı bir ortamda 3 Aralık 1920 tarihinde Gümrü Antlaşması ile Türkiye’nin doğu sınırları tekrar geriye alınarak çizilmeye başlanmıştı.
KARS ANTLAŞMASI
Bolşeviklerin Kızıl Ordusu Gümrü Antlaşmasının imzalanmasından bir gün sonra 4 Aralık 1920 tarihinde Erivan’a hiçbir mukavemet görmeden girmişti, Ankara Hükümeti ve Sovyet Rusya 16 Mart 1921 tarihinde Moskova Antlaşması'nı imzaladılar. Bu antlaşma iki devlet arasındaki sınırı çiziyordu, 13 Ekim 1921 tarihinde imzalanan Kars Antlaşması genel olarak Moskova Antlaşması hükümlerini onaylıyordu, Nahçıvan'da Azerbaycan egemenliği kabul edilmişti, Kars Antlaşması ile Sovyetler ile Gürcistan ve Sovyet Ermenistan’ı arasındaki sınır çizgisi belirlenmişti.
Bölgede bütün anlaşmazlıklar giderilmişti.
Fransa, 20 Ekim 1921 tarihinde Ankara Hükümeti ile bir barış anlaşması imzalamıştı. ABD Senatosu Harbord raporuna göre kabul edilmesi halinde ABD yi felakete sürükleyecek olan kurulacak bir Ermenistan devleti üzerindeki mandayı 1 Haziran 1920 tarihinde reddetmişti.
Sevr Antlaşmasının yerini ise 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Antlaşması almıştı.
Peki, bu kaçınılmaz gelişmelere bazı Ermenilerin tepkileri ne olmuştu?
Katchaznouni şöyle devam ediyor ‘... bizi takdir etmediğine dair olağan şikâyetler vardı.’ derken bu noktada sorar ‘Bolşeviklerin gelişi ülkemiz için bir felaket miydi?’
Cevabı yine kendisi verir ‘Bolşevikler Ermenistan'da gereklidir... Onların yerini alabilecek başka bir güç yok. Bu gerçektir.’
KIZIL ORDU ERİVAN'DA [2]
Ve ilave eder ‘Tüm kaynaklarımızı tüketmiştik, hükümet olarak ve Parti olarak 1920 sonbaharında çıkmaza girmiştik. Bolşeviklerin kendileri gelişlerini erteleselerdi biz kendimiz gelmelerini isteyecektik’
Katchaznouni, ‘Avrupa şehirlerinin, gazete yayınlayan, kitap yazan, protesto toplantıları düzenleyen her türden göçmen hoşnutsuz insanlarla dolu olduğu" sonucuna varmıştı.
Katchaznouni, Sizi utandıracağını biliyorum ama sonunda gizlenmeden ve hafifletilmeden söylenmeli ve basitçe söylenmelidir: ‘Ermeni Devrimci Federasyonu'nun artık yapacak bir şeyi yok. ‘Artık ne şu anda ne de gelecekte ‘yapacak başka hiçbir şeyi kalmayan partinin kapatılmasını’ önermişti.
ARKEOTEKNO
[1] Ermenistan Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı Hovhannes Katchaznouni’nin hazırladığı raporun Ermenicesi Mihitarian Press tarafından 1923 yılında Viyana'da yayınlanmıştı. İngilizce versiyonu ise 1955 yılında New York'ta Armenian Information Service tarafından yayınlanmıştı. Metnin orijinalinden bu çeviriler Matthew A Callender tarafından çevrilmiş ve John Roy Carlson (Arthur A. Derounian) tarafından düzenlenmişti.
[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C4%B1z%C4%B1l_Ordu%27nun_Ermenistan%27a_m%C3%BCdahalesi
Sayfa Yorumları (0)
Yorum Bırakın