HİTİTLERDE ASGARİ ÜCRET NASIL HESAPLANIRDI?

Hititler, m.ö. 1650-1200 tarihlerinde başkenti Hattuşa (Boğazkale, Çorum) olan Anadolu tarihindeki ilk devleti kurmuşlardı.

Hititler, ağırlık ölçüsü birimi olarak 12.4 gram olan şekel denilen bir oran kullanırlardı. Demir, silah yapımında kullanıldığı için daha pahalıydı. Mısır kralları Hitit krallarına yazdıkları mektuplarda altın karşılığında demir gönderilmesini isterlerdi ama Hititler stratejik demiri pek fazla vermek istemezlerdi. Hititler, m. ö. 1200 yılında yıkıldığında da Demir Çağı başlamıştı ve halen de demiri kullanmaya devam ettiğimiz sürece bu çağ devam eder.

Hitit ekonomisinde her şeyin maddi karşılığı şekel karşılığı olarak ödenecek gümüş miktarı ile ölçülürdü. Tabletlerden elde edilen bilgilere göre bir amele erkek ise günlük olarak 12 şekel, kadın ise yarısı kadar yani 6 şekel para kazanabilirdi. Bir Hititli usta, tam gün çalıştığında 12 şekel kazanıyorsa bunun karşılığı 12 X12.4 gram gümüş= 148.8 gram gümüş olurdu. Günümüzde gümüşün gramı 6.95 TL değerindedir.

Demek ki bir Hititli bugün yaşasaydı günde kazandığı 148.8 gram gümüş karşılığında 6.95 TL X 148.8 gümüş gram = 1034,6 TL kazanacaktı. Günde 1034,16 TL kazanan bir Hititlinin eline şekel hesabına göre ayda 1034,16 X 30 = 31.024,8 TL ya da bugünkü kur ile 2238, 44 US $ ya da 1988,76 Euro geçmesi gerekecekti.

Bu rakamların ABD ve Avrupa'da uygulanan asgari ücrete yakın olması, 4000 yıl kadar önce yapılan Hitit ekonomisindeki gümüş hesabının ne kadar doğru olduğunu gösteriyor.

NOT: Bilindiği üzere parayı M.Ö. 560-546 tarihlerinde ilk kez Krezus döneminde Lidyalılar kullandılar, bunun en büyük gerekçesi ve nedeni günümüzde Salihli olarak bilinen antik adı Paktolos olan Sart Çayı'ndan altın üretimi yapmış olmalarıdır, Hititlerin, Asurluların, Ugaritlilerin, Babillilerin kullandığı yöntem, ağırlığa dayalı ölçü birimidir, şekel adı verilen gümüş halka ve çubuklar 12.4 gram ağırlığında hazırlanırdı, bu yöntem bir nevi malın ederi karşılığında taraflarca kabul edilen birimler üzerinden ticari bir sistem olup mal değiş tokuşu değildir. 40 şekel 1 MA.NA olarak adlandırılırdı ve 490-496 gram gelirdi, aslında Lidya sikkeleri halka ve çubuk gümüşlerin her ticari işlemde tartılmasına karşın Lidyalılar tarafından standardize hale getirilmiş değerli madenlerin alaşımından yapılmış ve üzerleri mühürlenerek paraya resmiyet kazandırılmasıdır, bu açıdan bakıldığında aslında şekel/mina/ma.na olarak adlandırılan bu ağırlık ölçüleri de Lidyalılarda olduğu gibi değil ama bir nevi Asurlar, Babiller ve Hititler tarafından bazı dönemlerde aynı birim olarak bazı dönemlerde ise farklı ağırlık birimleri olarak bugünkü anlamda olmasa da bir nevi para anlamında kullanılmıştır, bu gümüş çubuk ve halkalar dolaşımda ticari amaç için de kullanılıyordu, ancak Hitit şekelinin yanında Asur ve Babil şekeli 8.3 gram, Ugarit şekeli 9.5 gram idi, paranın etimolojik anlamı Avesta dilinde 'par' olarak 'eş değerini vermek' anlamına gelir, Asur Ticaret Kolonileri Çağı olan m.ö. 1950 tarihinde Kültepe'ye ticaret için gelen çok geniş ticari işlemler bu gümüş çubuk ve halkalar ile bazen de direkt mal değiş tokuşu olarak gerçekleşmiştir. İnce elbisenin fiyatı 30 şekel, Mavi yün elbise 20 şekel, koyun 1 şekel (86.18 TL), keçi 0.75 şekel (64,17 TL). 

ARKEOTEKNO