SARIKAMIŞ’TA SONUN BAŞLANGICI ÇANAKKALE SAVAŞI’NA DOĞRU: 5 - 6 OCAK

 

S. Vedat Karaarslan Arkeolog- Elektronik Mühendisi (MSc.) 

Sarıkamış Harekâtının özeti ‘Muhaberesiz muharebe olmaz‘ sözünün doğruluğudur. Osmanlı Ordusu en çetin kış koşullarında olmasına rağmen karşısındaki tam teçhizatlı bir orduyu yenerek Sarıkamış’a girememesi nin en büyük nedenlerinden bir tanesi bu yazı dizisinin başında Osmanlı III. Ordusu'nun birlikleri arasında irtibat kopukluğuna bağlı olarak yeni icad edilen bir haberleşme aygıtı olan telefon, dolayısıyla haberleşme sistemlerinin kullanılamaması olmuştu.

Başkomutan Vekili, Oltu-Erzurum güvenliğinin sağlanması fikri Osmanlı’nın yenilgiyi kabul etmesi anlamına gelen bir emir olarak 9. Kolordu Karargâhının yok edilmesi haberi ile birlikte büyük bir felaket ile karşı karşıya olduğunu uzun bir süre sonra duymuştu.

Sarı Sessizlik

SARIKAMIŞ HAREKÂT PLANI 

Alman Ordusu’nun Tannenberg Savaşı’nı kazanması için Sarıkamış’a Rus Ordusu’nun yığınak yapmasını sağlayan müttefik Almanya’nın yerini bu kez karşı cephede yer alan İngiltere’nin Rusya’nın önerisi ile batıda Osmanlı Ordusunu meşgul etmesi için Çanakkale Savaşlarını başlatması kararı alınmıştı.

Alman Ordusu’nun Tannenberg Savaşı’nı (1914) kazanması için Sarıkamış’a Rus Ordusu’nun yığınak yapmasını sağlayan müttefik Almanya’nın yerini bu kez karşı cephede yer alan İngiltere öncülüğünde, Rusya’nın önerisi ile batıda Osmanlı Ordusunu meşgul etmesi için Çanakkale Savaşlarını başlatması için bir cephe açması kararı alınmıştı. Osmanlı Devleti ile savaşlar sanki otomatik olarak bir takvime bağlanmış gibi 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı, Kırım Savaşı (1853-1856), 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Trablusgarp (1911-1912), Balkan (1912-1913), I. Dünya Harbi (1914-1918) içinde Sarıkamış (1914-1915) ve nihayet Çanakkale Savaşları (1915) şeklinde şaşırtıcı bir şekilde kronolojik bir sıra izliyordu...

Yorgun Osmanlı Ordusu, sonu gelmeyecek savaşların içinde Sarıkamış Cephesi’nde Başkomutan Vekili karargâhını harekâtın gidişatına göre sürekli değiştiriyordu.

Osmanlı III. Ordu Birliklerinin savaşma kabiliyetleri ortadan kalkmıştı, Başkomutan Vekil’inin cephede durması için bütün nedenler ortadan kalkmıştı, İstanbul’a dönme kararı aldı, Ordu Komutanlığı’na ise Padişah V. Murad’ın torunu ile evli Hafız Hakkı Paşa’ya bıraktı. [Atanma Kararı 10 Ocak 1915 tarihli İrade-i Seniyye] [1]

Gürcü dilinde ‘otlak’ anlamına gelen Zivin’e (Süngütaşı/Sarıkamış/Kars) taşıdığı Karargâhından cepheye geldiği Trabzon-Gümüşhane-Erzurum hattı üzerinden değil bu kez Erzurum Erzincan-Sivas-Kayseri ve kendisini bekleyen amcası Halil Paşa ile birlikte Ulukışla’da (Niğde) tren ile İstanbul’a dönmek üzere 9 Ocak 1915 tarihinde ayrılır.

Hafız Hakkı Paşa, Sarıkamış anılarını bir hatıra defterine sürekli not alarak yazmıştır. [1] Enver Paşa’nın cepheden ayrılmasından sonra 16 Ocak 1915 tarihinde defterini 28 gün açmadığını ve yazmadığını dile getirerek 10. Kolordu Komutanlığı’na atanan Yusuf İzzet Bey’e hitaben bir belgede ‘düşmanın hareketlenmesini fazla zayiat vermemesine ve yanlarında sahra topları olmadığından düşmanın hareket edebildiğini bildirerek kendi birliklerinde bulunan dağ topu olarak bilinen cebel toplarının hiçbir işe yaramadığını yazmıştır. Bundan dolayı Oltu’da bulunan Sahra toplarının cepheye naklolunmasını ve asker kaçaklarının ise bilâinsaf idam edilmesini emretmiştir.    

Hafız Hakkı Paşa’nın bu gayretleri ile birlikte 23 Ocak 1915 tarihine kadar belgelenebilen yazışmaları ile birlikte  şimdi yorgun ve bitkin Osmanlı askerinin önünde Rusların önerisi ile İngiltere’nin açacağı başka bir cephe vardı…

Bu cephenin adı da Çanakkale Savaşları idi….

ARKEOTEKNO 

[1] Hafız Hakkı Paşa'nın Sarıkamış Günlüğü, Yayınlayan : Murat Bardakçı, Türkiye İş Bankası Yayınları