AGADE'NİN (AKAD) LANETİ

AGADE'NİN (AKAD) LANETİ

(THE CURSE OF AGADE)

S. Vedat Karaarslan 

Arkeolog 

Akad İmparatorluğu' nun muhteşem ve ünlü kralı Sargon' un (m.ö. 2334-2279)  torunu Naramsin'in (m.ö. 2254-2218) bu ününün en fazla hak eden tarafı Agade Laneti ile ilişkin bir olaydır.

Sargon, Akkad İmparatorluğu'nun kurucusudur. Torunu Naramsin Anadolu'da kurulu 17 kent devletine karşı savaşmış ve bu mücadelesi 'şartamhari' metinlerinde Akadca anlatılmıştır. Akadca 'şar' 'şarrum' 'kral' anlamına gelir, 'tamhari' ise 'mücadele' anlamındadır. Şarhamtari ise 'mücade eden kral' anlamında Naramsin'in Anadolu kentleri ile mücadelesini anlatır. Naramsin dönemindeki olayların anlatıldığı bu metinlerin yazıldığı tabletlerden bir tanesi Hititlerin başkenti Hatuşaş' da diğeri ise Mısır'da Tel Amarna ve diğer ise Babil' de bulunur. 

Naramsin döneminde Sümer panteonunun en büyük tanrısı Enlil, Akad ya da bugünkü deyişle yeri  Fırat Nehri kıyısında olan ancak tam olarak bilinmeyen (ve fazla arkeolojik kazı yapıl(a)mayan) Agade kenti üzerinde diğer tanrıların etkisini ortadan kaldırarak onların kutsiyetlerine son verir.

Naramsin bu noktada diğer tanrıların bu hoşnutsuzluğunu ortadan kaldırmak için çok uğraş verir  ve bu sıkıntı içinde 7 yıllık bir depresyona girer.

Ancak O'nun da bir sabrı vardı ve bu sabrı sona erdi, ordusunu hazırlayarak Enlil'in Nippur şehrindeki  Ekur tapınağına saldırır.

Ekur 'dağ evi' demektir, 'kur'  Sümerce'de dağ anlamına geldiği gibi aynı zamanda 'ülke' anlamına da gelmektedir, 'e' ise ev demektir, diğer bir deyişle 'ekur'  Sümerce'de 'ülkenin evi' anlamına gelir.  Kiur tapınağı ise hemen Ekur tapınağının yanında ve 'yeraltı' dünyası ile ilişkili bir tapınaktır.

 

Enlil'in kenti olan Nippur, dönemin en önemli ve zengin kentidir. Çok kalabalık bir nüfusa sahip olarak krallar ve zenginler tarafından bahşedilen hediyelerle kent daha da zenginleşmişti. Tarım çok gelişmişti. Tapınaklarda dışarıdan gelen insanlar çalışarak hayatlarını geçindiriyorlardı. (Gelb,1972) Ayrıca bu insanlar tapınağı koruyan askerler (gurun/erin) nesilden nesile geçen bir görev mantığı içinde çalışıyorlardı. Örneğin ur-me-me ailesi Akad döneminde Nippur'da bulunan diğer bir tapınak olan İnanna tapınağının Ur döneminden İsin dönemine kadar nesiller boyunca koruyucusu oldular. Tapınak koruyucusu olmak aileden akrabalık olarak gelmeyi gerektirmeyen ancak işe alınanlar arasında olanları da kapsıyordu.

İşte Naramsin , haşmetli kral bu Nippur kentindeki Enlil' e ait Ekur tapınağını baltalar ile satırlar ile saldırarak tahrip eder, yakar, yıkar....

Yetmedi, buradaki bütün kutsal kaplara saygısızlık eder, tapınağa ait ağaçları keser, altın ve gümüşlerini toplar, bu da yetmedi Nippur kentinin bütün malını mülkünü gemilere yükleyerek onları Agade'ye taşır.... (tapınak, aşağıda)

Sümer panteonundaki en önemli sekiz tanrı olan Sin, Enki, İnanna, Ninurta, İşkur, Utu, Nusku ve Nidaba  bütün bunlara çok öfkelenir...

Ve Nippur'un bütün mallarını yağmalayan Naramsin'in dedesinin kurduğu dünyanın ilk başkenti olan Agade kenti, panteondaki bu tanrılar tarafından lanetlenir...

Böylece Sümer metinlerinde geçen aşağıdaki ifadeler ile Agade kenti lanetlenir. (H.G.Güterbock)

'Ekur'a saldırmaya cüret eden, Enlil'e (karşı gelen) kent,

'Ekur' a saldırmaya cüret eden, Enlil'e (karşı gelen) Agade

Korulukların toz gibi yerle bir olsun,

Balçık (tuğlalar) Enki'nin lanetlediklerine dönsün,

Balçık (tuğlalar) dipsiz derinliklerine geri dönsün,

Ağaçların ormanlarına geri dönsün,

Ağaçların Ninildu' nun lanetlediklerine geri dönsün,

Boğazlanan öküzlerinin yerine kadınlarını boğazlayasın,

Kesilen koyunlarının yerine çocuklarını kesesin,

.......

'Agade' de yatacağım' diyen uyumak için iyi bir yer bulamayacak

Cesur Enlil, senin şehrini yıkan şehir, senin şehrin gibi olsun'

'Çukurları kafatasları ile dolsun'

'Agade'nin güçlü adamları güçten düşsün'

'Enlil'in olduğu Ekur'a saldırmaya cüret etmiş olan Agade,

kutsal ve aynı şekilde yüksek olan duvarlarında, feryatlar yankılansın'

Peki sonra ne mi olur?

Günümüzde de İran'ın önemli su kaynaklarının bulunduğu ve üzerinde 15 nehir, 1000' e yakın köy ve halen 50 milyon göçebe insanın yaşadığı Zagros Dağları hemen Agade'ye çok yakın bir coğrafyadadır...

Akadlar döneminde bu dağların kuzeyinde Gutiler, güneyinde ise Lullubiler yaşamaktadır... (Yukarıdaki Naramsin'in Zafer stelinde Naramsin'in Lulubilere karşı zaferi anlatılır.)

Sümerlerin azılı düşmanı Gutiler, bir tufan misali çekirge sürüsü gibi, Agade'ye saldırır...

Bu saldırı, sonuç olarak Agade'nin yakılıp yıkılmasına neden olur....

Şehir yakılıyor, Gutilerin öfkesi Akadlıların üzerine çöküyor...

Sonunda bir kıtlık Agade kenti üzerine düşer...

İşte Sümer panteonuna göre kibirli kral Naramsin'in Nippur kentini yağmalaması hatası ile daha sonra yerine geçen oğlu Şar-Kali-Şarri ve ardılları Gutilerin saldırılarına karşı koyamaz ve Akadlar, m.ö. 2154 yılında tamamen ortadan kaldırılır. 

ARKEOTEKNO 

 

KAYNAKLAR

Makale içinde verilmiştir.