KAFKAS ARKEOLOJİSİ

S. Vedat Karaarslan Arkeolog- Elektronik Mühendisi (MSc.)

Maykop şehri Rusya Cumhuriyeti içinde bulunan Adige Cumhuriyeti'nin başkentidir. Orijinal yazılış şekli ile  etimolojik olarak Maikop 'elma ağaçları vadisi' anlamına gelir. Kelimenin Tatarca yağ anlamına gelen (may) ve çok anlamına gelen (kop) kelimelerinden oluştuğu da ileriye sürülür. 

N.İ.Veselolovski (1848-1918) Maykop'daki kurganı 1897 yılında kazmıştır. Daha sonra 1913 yılında Farmakovski Londra'da yapılan Uluslararası tarihçiler Kongresi'nde m.ö. 3. Bin' e tarihlenen Maykop Kurganı ile ilgili bildiri sunmuştur.

Maykop kültürü Sümer ve Alacahöyük Kral Mezarları ile çağdaştır. Rus arkeologlar, Maykop kültürünün Suriye ve Anadolu kaynaklı olarak m.ö.4 binli yıllarda ortaya çıktığını ve en eski tekerleğin burada bulunduğunu ileriye sürmüşlerdir. Demir haricinde bütün metallerin işlendiği bir kültür olarak büyük bir Tunç Çağı kültürüdür. Bu kültür Kafkasya ve Anadolu'ya Kura-Aras kültürü, batısında Yamna Kültürü ve kuzeyde Novotitorovka kültürü olarak m.ö.3300-2700 lü yıllarda ortaya çıkmıştır. Kuban Bölgesinde 19. yüzyılın başlarında 500 e yakın mezar tespit edilmiştir. Maykop kurganında Oltu Taşından yapılmış kolyeler ele geçmiştir. 

Adige Cumhuriyeti'ne ait önemli eserlerin bulunduğu kurganlardaki eserlerin çoğunluğu Rusya'nın St.Petersburg kentindeki Ermitaj Müzesi'nde sergilenmektedir. 

Kafkas arkeolojisi içinde önemli bir yer tutan Maikop (Maykop) hazineleri tesadüfen kraliyet kurganlardan ele geçmiş buluntulardır. (The Metropolitan Museum of  Art Bulletin, Special Issue, Volume XXXII, Number 5)

Buluntular kuzey batı Kafkasya dağı eteklerinde bulunan Kuban Irmağı civarında bulunmuştur. Buradan ele geçen hazineler Berliner Museen; The University Museum, University of Pennsylvania, Philadelphia ve The Metropolitan Museum of Art, New York arasında paylaşılmış olup bütün bu eserlerin hepsi bütün olarak ‘Maikop Hazineleri’ olarak adlandırılır.

Berliner Museen; The Univesity Museum‘da bulunan Maikop Hazineleri phiale, altın zincir, altın pektoral, grifinler, altın levhalar, altın kaplamalı aslan başlı içki kabı ve bir boynuz tipinde borozan dan oluşmaktadır.


University of Pennsylvania, Philadelphia’da bulunan Maikop hazineleri, altın metalinden yapılmış düz plakalar, altın diadem, altın bilezik, bir kuşun balık yemesini gösteren bronz bir eser, siyah figürlü skyphos, bir pelike parçası (çift kulplu, geniş karınlı amfora gibi bezeli fakat daha küçük antik kap) dan oluşur.

The Metropolitan Museum of Art, New York’da bulunan Maikop Hazinelerinde ise daha çok geyik, griffin, volute, geometrik süslemeleri tasvir edilmiştir. 

Tarihçi İsmail Miziyev, Kafkasya'daki bu kurganların Proto-Türklerin yaptığını ve Kuzey Kafkasya'daki Kabardey Balkarya'nın başkenti olan 'küçük nal' anlamına gelen Nalçik şehrindeki kurganların da bunu gösterdiğini bildirmiştir. 

ARKEOTEKNO