ASURLU DOKTOR KİSSİR 3000 SENE ÖNCEKİ HASTALIKLARI TEDAVİ YÖNTEMLERİ

S. Vedat Karaarslan Arkeolog- Y. Mühendis 

Bilinen en eski antik sağlık ile ilgili tablet Sümer'de, III. Ur Sülalesi dönemine ait 15 reçeteden oluşan bir tablet günümüzde Pennsylvania Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi'nde diğer adı ile Penn Müzesi'nde sergilenir.

Kuzey Irak'ta bulunan M.Ö. 2400 olarak tarihlendirilen bu tabletten sonra Asurlu Kissir-Assur adlı bir hekim günümüzden 3000 yıl önceye tarihlendirilen bir tablette hastalığın gökyüzündeki yıldızlar ile ilişkisini kurarak sihir ve büyü ile birleştiren bir yaklaşım ile hastalarını tedavi ediyordu. Hastalıklar Mezopotamya'da daha çok sihir ile tedavi edilen yöntemler ile yok ediliyordu. Sümerlerde doktorlar aynı zamanda tapınak görevlileri olarak 'suyu tanıyan adam' yani 'ab-zu' ya da 'ab-su' idi.  

 

Clay tablets from ancient Mesopotamia provide an entirely new insight to early medical history. (Photo: © The Trustees of the British Museum).

Kuzey Irak'ta hala bazıları ayakta olan Assur zigguratlarının masmassu'su (maşmaşşu olarak okunur) Kissir-Assur'un 3 tane farklı tableti günümüzde Assur koleksiyonunda VAT8277 olarak losyon ve yıkama solüsyonlarının (marhasu) tanımlandığı BAM186, BAM188 ve BAM189 tabletleri olarak bilinir.  

Bu tabletlerde titreme, simmatu (felç), sassatu (bağışıklık yetmezliği sonucunda ortaya çıkan dış etkene maruz kalmadan oluşan organın işlevini kaybetmesi), hayaletlerin insanda oluşturduğu rahatsızlıklar, hastanın üzerindeki lanetlemeler ve küfürlerin kaldırılması (mamitu), büyücülük (sorcery), hayvan ısırıkları ve sokmaları konusunda önemli bilgiler vermekteydi. Aynı tabletlerde bir akrep ısırığına karşı bir sürüngenin kafasını kesip akan kanın ısırığa sürülmesi ile hastalığın iyileşeceği bildiriliyordu. Kas ve sinir sistemi rahatsızlıkları ise mashkadu, sagallu ve shasshatu olarak adlandırılıyordu.

Sümerlerin günümüzde de en büyük teşhis kaynağı olarak 'göz' lerden anlaşılan sarılık hastalığını 'igi-sig-sig' olarak 'igi (göz)' deki sarılıktan anladıkları bu hastalık Asurlular Sümer ve Akkad' lardan aldıkları 'amurriqanum' kelimesi ile adlandırmışlardı. Asurlu doktor Kissir, daha sonra Hipokrat'ın da bu çalışmalardan esinlenerek tanımladığı kan, balgam, kara safra ile birlikte vücutta oluşan 4. sıvı sarı safradan hastalıkların tedavi edilebileceğine yönelik teşhisleri geliştirmiştir. 

Sümerlerin 'ze' olarak adlandırdıkları Asurlar'ın ise 'martu' olarak adlandırılan sarılık hastalığının safra (Ingilizce: gall) kesesinden geldiğini biliyorlardı. Himit-şeti ise Asurlularca 'ateş' in yükselmesi olarak adlandırılırdı.   

Bu hastalığa yakalanmış bir hasta (Ahhazu veya Amurriqaanu); kukuru (bitki), burashu (ardıç) ballukku (bitki), suadu (bitki), tatlı kamış, urnû (bitki), ataʾishu-(bitki), tilki su (?), pırasa (?), kıyamet-i bitki(?), tarmush (bitki), bin ve yirmi kez iyileştiren bitkiler (?), acı elma dan oluşan bitkileri eşit oranda karıştırarak kaynatın. Ve bu karışımı kaynadıktan sonra yıldızların altına biranın, sonra karışımı eleyin, bitki yağı ve bal ekleyin. Sonra bu karışımı vücudunuzun belden aşağısına sürün.

Metindeki parantez içindeki bitkilerin ne olduğu hala bilinmemektedir.

Kissir Assur, sarılık hastalığını bu karışım ile tedavi ediyordu.

PERGAMMON ASKLEPION TEDAVİ MERKEZİ GİRİŞİ / PROPYLON  M.Ö. 4. YÜZYIL (BERGAMA / BALIKESİR) 

Asurlu Kissir Assur, m.ö. 460 da doğan modern tıbbın babası olarak kabul edilen Anadolu'nun hemen yanındaki Kos adası doğumlu tıp biliminden sihiri atarak Platon tarafından 'Koslu Asklepiades' olarak tanımlanan ancak yaşayıp yaşamadığı hala tartışılan belki de Pergammon'da ünlü şifahaneleri bulunan Asklepios adına ithaf edildiği bilinen Hipokrat'tan 500 sene önce yaşamıştı.

ARKEOTEKNO

KAYNAKLAR

[1] İngilizce'de karamsar bir durumu ifade eden 'morbid' e dayalı ve Fransızca 'jaundice' den 'sarı' gelen sarılık hastalığının esası yeşilimsi bir renk ile özdeştirilen 'gulesought' ile ifade edilirdi.

[2] Disease in Byblonia, Irving. L. Finkel and Markham J. Geller.

[3] https://brill.com/view/book/edcoll/9789004368088/BP000009.xml?lang=en