ALZHEİMER, PARKİNSON VE MULTIPLE SKLEROZ (MS) VE UZUN YAŞAMIN ÇARELERİ

S. Vedat Karaarslan Arkeolog- Y. Mühendis

Mitolojide 9 başlı ejder olarak bilinen Hydra, Lerna gölünde yaşar ve Miken  kralı Eurystheus tarafından verilen 12 görev kapsamında Herakles  tarafından  öldürülür. Romalıların Herkül olarak adlandırdığı Herakles, Zeus'un karısı Hera'dan korkarak gizlediği oğlu olarak Hydra'yı öldürmeye gittiğinde ateşli oklar ile canavarı ininden çıkarır ve canavarın bir başını kestiğinde yerine iki tane baş çıktığını görür.

Bu nedenle durumu iyice kötüleşen Herakles, canavarın bulunduğu ormanı ateşe verir ve ortaya çıkan yeni kafaları bir ağacın dallarını kullanarak dağlar ve onları yakar. En sona kalan ölümsüz baş Herakles tarafından bir kayanın altına gömülür ve canavarın zehirli safrasını ve kanını oklarına sürerek uçlarını zehirli hale getirir. Herakles ya da Herkül artık geriye kalan diğer işlerini yapmaya devam eder. Diğer işlerinin başında Augias'ın ahırlarının temizlenmesi, Girit boğası, Geryoneus'un sürülerini çalmak, Nemea Aslanını öldürmek...vs görevleri vardır.Çünkü danıştığı kahin (bilici) O'na günahlarından arınmak için kralın isteklerini yerine getirmesi gerektiğini söylemiştir.[1]

Hidra (hydra) adlı deniz hayvanı adını Herakles'in öldürdüğü bu canavardan adını alır. Bu hidralar zarar gördükleri anda vücutlarında bulunan kök hücreler yoluyla yeniden doku üretebilme özelliğine sahip bir hayvan. İnsan embriyosunda da ve kemik iliğinde bulunan bu kök hücreler ile beyin hücresi ya da bir doku hücresi üretilebiliyor. Bunun sonucunda istenilen hücreler kök hücreler vasıtasıyla oluşturulması mümkün hale gelebiliyor. Aynı anda hem dişil hem de eril olabilen bu hayvanlar gövdelerinin iç ve dış yüzeylerinin tamamını bir hafta gibi kısa sürede yenileyebilmektedir.

 

Alman araştırmacılar FoxO (Forkhead box O) adını verdikleri bir genin etkinliğinin azaltılmasının bu hayvanlarda kök hücre üretimini yok ettiğini ortaya koymuşlar ve bu genin insan vücudunda artması sonucunda yaşlanmanın önlenmesi ve uzun yaşamın gerçekleşebileceği ortaya konulmuştur. Omurgasız canlılarda bir tane FoxO geni bulunurken memelilerde FOXO1 , FOXO3, FOXO4 ve FOXO6 olmak üzere 4 adet gen insanda yaşlanmayı engelleyici psikolojik ve biyolojik süreçler olan stres direnci, metabolizma, hücre döngüsünü düzenleyen çok çeşitli önemli hücresel süreçlerde yer alır.

Vücutta oluşan bütün bu işlevsellik, daha ileri yaşlarda FoxO genlerinin artması ile ortaya çıkabilirken  yapılan araştırmalarda 100 yaş üzerindeki kişilerde oldukça yüksek oranda FoxO geni yüzdesine ulaşılmıştır. [2]

Yapılan araştırmalarda sadece FoxO geninin değil  Klotho adlı bir geninde tek sayıda insan vücudunda olması halinde uzun ve sağlıklı bir yaşamın gerçekleşebileceği ortaya konulmuştur.

Mitolojide Zeus'un kader ağlarını ören kızı Klotho'dan [3] adını alan bu gen ise özellikle travma sonrası stres bozukluğu (örneğin bir savaştan dönen askerlerin yaşadığı durumlar) ya da beyindeki bilişssel seviyenin artırılmasının kişinin bilişsel özelliklerinin doruğa çıkmasını sağladığı ortaya konulmuş durumdadır. Normalden fazla üretilen klotho geninin farelerin ömrünü uzattığı ortaya konulmuşken bu genin alzheimer rahatsızlığının ortaya çıkardığı bilişsel azalmayı durdurduğu ve parkinson ve MS (Multiple Skleroz) gibi rahatsızlıkları önlemede de önemli başarılar sağladığı ancak çalışmaların halen devam etmekte olduğu biliniyor. [4] Klotho üretemeyen farelerin zihinsel faaliyetleri aşağılara iniyordu. Bu deneysel sonuçlar insan beyni için de klotho geninin ne kadar önemli olduğu sonucunu ortaya çıkarmıştır.

Hidra üzerinde çalışılmakta olan FoxO geninden, akıllı ilaç olarak tanımlanan Klotho genine kadar insan ömrünün nasıl uzatılabileceği ve alzheimer, parkinson ve MS gibi rahatsızlıkların önlenebileceğine yönelik çalışmalar bilim insanlarının hala üzerinde uğraştıkları en önemli konular olarak görülüyor.  

ARKEOTEKNO

[1] infoplease.com/culture-entertainment/mythology-folklore/twelve-labors-hercules

[2]  https://www.uni-kiel.de/en/university/details/news/evolutionary-biology-german-research-team-solves-toll-receptor-puzzle

[3] Antik Çağda Yunan mitolojisinde yaşamın ipliğini kontrol ederek her ölümlünün kaderini tayin edenler; yaşam ipliğini döndüren (Klotho), ölçen (Lachesis) ve kesen (Atropos).

[4] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2743784/