İNSAN BEYNİNİN POSTÜR (DURUŞ) VE KONUM KONTROLÜ: 'PROPRIYOSEPSIYON'

S. Vedat Karaarslan Arkeolog- Y. Mühendis 

Vücudumuzdaki organların yerlerinin nerede olduğunu bilmemiz veya hissetmemiz anlamında kullanılan vücudun içinden gelen uyarıları duymak olan proprioception (propriyosepsiyon), anlamada bozukluk ya da beceri gerektiren hareket kaybı ise apraksi olarak tanımlanır.

Propriyosepsiyon, ilk kez Sherrington tarafından tanımlanmış olup kısaca postür (duruş) ve konum duygusu olarak tanımlanır. Kişi propriyosepsiyon düşüklüğünde bedeninin kontrolünü kaybeder, kolu, ayağı ve bacağının nerede olduğunu ve nerede olduğunu bilemez. Uzuvları üzerinde kontrolü kaybeder.  

Proprioception vücudun duygusu, özellikle uzuvların birbirlerine göre pozisyonu ve uzaydaki hareketlerini ifade eder. Kinestezi yani vücut hareket hissi ise vücut pozisyon hissi olan proprioception dan farklı bir biyolojik alan ile ilişkilidir.

Propriyosepsiyon;

Bilinçli (şuurlu) beynimizin duyu korteksinde,

Bilinçaltı (şuursuz) olanları ise beyincikte,

sonlanan sinirler vasıtasıyla ortaya çıkar.  

Demek ki beyindeki en önemli propriosesyon kontrol bölgeleri duyu korteksi (sensory cortex) ve beyinciktir. (cerebellum)

Beynin vücudun haritası üzerindeki kontrolü kas, eklem açıları ve algılayıcıların, kasların kasılma düzeyleri ve uzunlukları ile toplanan bilgilerin değerlendirilmesi ile gerçekleşir.

 

Yukarıda beynin anatomik bölümleri üzerinde görülen:

Bir beyinde propriyosepsiyon (bilinç düzeyinde)

somatosensory korteks (%70) + işitme korteksi (%20) + görme korteksi (%10) = duyu korteksi

olarak değerlendirilir.

Formül içindeki yüzde rakamları ilgili fonksiyonun duyu korteksinde insanın algılamadaki oranını gösterir. Göz algılamada %10 rol oynarken duymak ya da işitmek %20 geriye kalan %70 ise bu iki duyudan alınan verilerle beynin değerlendirme yapıp geri besleme olarak vücuda verdiği komutlar olarak ulaşır.

Vücuttaki veya vücut yüzeyindeki reseptörler tarafından alınan acı, sıcaklık, dokunma, pozisyon, titreşme gibi duyularla birlikte işitme ve görme kaybı bilinçli Proprioception bozukluğuna delalet eder.

Kas fonksiyonları ve reflekslerin fonksiyonalize olduğu beyinde bilinçaltı (şuursuz) propriyosepsiyon bozukluğuna yol açan sinir iletişimi korteks üzerinde değil beyincik (cerebellum) te sonlanır. Vücudun pozisyonunun algılanması statik, hareket halinde bir işle uğraşırken vücudun algılanması dinamik propriyosepsiyon olarak tanımlanır.

Tekrarlayan ve spesifik olmayan bel ağrısı ve kontrol altındaki sağlıklı hastalardaki postüral yapıların  propriosepsiyonunu beyin farklı olarak işleme sokar. [1]  

Bütün bu değerlendirmeler propriyosepsiyonun üst düzeyde tutulması yani ‘vücut kontrolünün kaybedilmemesi’ için duyu korteksi ve beyincik fonksiyonlarının artırılması için egzersiz yapılmalıdır. 

ARKEOTEKNO

 

KAYNAKLAR: 

[1] NeuroImage Clinical : Differences in brain processing of proprioception related to postural control in patients with recurrent non-specific low back pain and healthy controls. Nına Goosens et.al . NeuroImage Clinical 23 (2019) 101881